De kracht van foto’s

Harper Lee had in 1960 To Kill a Mockingbird gepubliceerd en er in 1961 de Pulitzer Prijs voor gekregen. Daarna was het lang stil gebleven. Nu in 2015 zou er een tweede boek verschijnen Go set a Watchman. Een boek trouwens dat zij als eerste had geschreven, maar dat heel lang op de plank had gelegen. Ik had wel de filmbewerking van To Kill a Mockingbird met Gregory Peck in de hoofdrol gezien, maar het boek zelf nog nooit gelezen. Met het oude en nieuwe boek ging ik in de zomer van 2015 op vakantie en ik raakte diep onder de indruk van het eerste boek. De vader Atticus Finch neemt de verdediging van een neger op zich. Waarom? Omdat hij vindt dat hij dat als fatsoenlijk man moet doen. Ook zwarte bewoners van Amerika in het Zuiden hebben recht op een eerlijk proces. Het tweede boek vond ik een teleurstelling. Niet alleen omdat ze grote delen uit het eerste boek herhaalt, maar vooral omdat het veel losse eindjes bevat. Zo scherp als het eerste  boek de lezer dwingt de strekking van het boek te erkennen, zo diffuus blijft de strekking van haar tweede boek. Tegen het einde van het boek blijkt de vader nu zoveel jaren later – zijn dochter woont en werkt in New York en is voor de zomer naar haar geboortestadje teruggekeerd –  een racist met banden met de Ku Klux Klan.

Het leven in de ‘Deep South’

Op zaterdag 10 juni stond er in De Volkskrant een artikel over een tentoonstelling in Foam in Amsterdam van de foto’s van de Amerikaanse fotograaf Gordon Parks. Hij werd in 1956 door het fototijdschrift Life naar de ‘Deep South’ gestuurd. Hij legde het leven vast van vier generaties van de familie Thornton, die in en rond Mobile, Alabama en Nashville, Tennessee leefden. Hij nam foto’s van het dagelijks leven: winkelen, uitgaan enz. Op het eerste gezicht lijken het ‘gewone’ foto’s. Moeder en dochter, mooi gekleed, staan voor een winkel. Als je beter kijkt, zie je details die wel degelijk het verschil maken. Dan valt je plotseling op, dat boven hun hoofd een groot neonbord hangt met in rode letters ’colored entrance’. De zesentwintig foto’s verschenen in het septembernummer van Life. In de jaren vijftig was de fotojournalistiek veel meer dan de televisie opiniebepalend. Pas in de jaren zestig werd de televisie het snelle medium waarop je ’s avonds kon zien wat er die dag gebeurd was.

Blank en Zwart

In het begeleidend stuk van Robert Wallace bij de foto’s werd Allie Lee Causee, een dochter van Thornton, geciteerd: “Integration is the only way through which Negroes receive justice”. Haar familie werd na de publicatie belaagd, zij werd ontslagen als lerares, haar man verloor zijn truck. De familie moest de stad verlaten. In december 1956 keerde Life nog eens terug naar Mobile terug en sprak o. a. met J.T. Allen, eigenaar van een winkel en al dertig jaar voorzitter van het schoolbestuur. Je moet ze ook geen gelijkheid geven, zei Allen. “Ze verwachten het niet en weten niet wat ze ermee zouden moeten doen”. Laat dat nou ook ongeveer de mening zijn van de – in het eerste boek als moreel hoogstaand figuur geportretteerde - Atticus Finch in het tweede boek van Harper Lee. In een gesprek met zijn dochter zegt hij: “Wil je negers in grote hoeveelheden in onze scholen en in onze kerken en theaters? Wil je ze in onze wereld?“ President Eisenhower dacht er niet veel anders over. Toen in 1954 de grote vraag of het onderwijs in het Zuiden geïntegreerd moest worden of niet op het bordje van het Hooggerechtshof kwam, zei hij tegen de nieuwe opperrechter Earl Warren: “Die zuiderlingen zijn geen slechte mensen. Waar ze over inzitten is het idee, dat hun lieve kleine meisjes in een klaslokaal komen te zitten naast van die grote zwarte kerels“.

De eerste enige echte Amerikanen!

Sommige Amerikanen mogen graag uitpakken over hun land als een – ook in moreel opzicht - bijzonder land, het idee van het ‘American Exceptionalism’, de ‘City upon a shining Hill’ enz. Ze gaan dan voorbij aan b.v. het feit dat de Amerikaanse Burgeroorlog niet alleen een burgeroorlog was, maar ook heel erg veel doden en gewonden kostte. Ze gaan ook voorbij aan het feit dat de wording van Amerika ondenkbaar is zonder de genocide op de oorspronkelijke bewoners, de indianen.

Enige tijd geleden was er in de pers (NRC 5-12-2016) aandacht voor de Sioux indianen die vuurwerk afstaken in hun kamp, omdat het geniekorps van het Amerikaanse leger een vergunning voor een oliepijpleiding nabij hun reservaat had geweigerd. Ze maakten bezwaar tegen die plannen en beriepen zich daarbij op een verdrag met de regering uit 1851. Het gaat om een deel van de 1886 km. lange Dakota Access Pipeline, die loopt van Noord- en Zuid-Dakota via Iowa naar Illinois. Hun vreugdevuren hebben helaas voor hen niet lang gebrand. Rooksignalen uit kringen rond de aanstaande president deden al vermoeden dat hij de beslissing zou gaan terugdraaien en dat heeft hij inmiddels ook gedaan. Wat zijn besluit ook beïnvloed zal hebben is het feit, dat hij aandelen heeft in Energy Transfer Partners, het bedrijf dat de pijplijn wil aanleggen. De indianen hebben overigens ook een klacht ingediend tegen  de sheriffs van twee counties vanwege het gebruik van excessief geweld.

De blanke man spreekt met een dubbele tong!

Het patroon bij dit soort conflicten is steeds hetzelfde. Indianen wonen, leven, jagen op grond die blanken om economische redenen aantrekkelijk vinden. Ondanks beloften, verdragen e.d. trekken de indianen altijd aan het kortste eind.

Dat proces is rond 1790 – als de Amerikanen zich net aan de overheersing uit Londen ontworsteld hebben – al in volle gang. Thomas Jefferson, beroemd president en vertegenwoordiger van de Verlichting, behorend tot de Founding Fathers, was op dit gebied niet beter dan zijn twee voorgangers en vele opvolgers. Indianen worden door ‘landhongerige’ kolonisten verdreven, kolonisten vestigen zich in het gebied, de indianen vertrekken, krijgen een ander deel verder westelijk plechtig toegezegd, totdat het patroon zich jaren later herhaalt. Dat proces wordt aangezwengeld doordat het land in de nieuwe gebieden goedkoper is en eenvoudigweg beschikbaar is en door de verschillen in bewapening tussen indianen en blanken. De bevolkingsgroei in Amerika zelf en de voortdurende instroom van immigranten leidt tot een permanente druk in westelijke richting: “Go West, youngman!”

Zijn er nog indianen over?

Hoe gaat het nu in het algemeen met de indianen in Amerika? Slecht! ‘Native Americans’ - en ‘African Americans’ - maken de meeste kans om het leven te komen door optreden van de politie. Volgens sommige onafhankelijke bronnen zoals bijvoorbeeld de database van Fatal Encounters is het aantal doden door politiegeweld veel hoger dan de officiële cijfers van de overheid. Daar is in de media weinig aandacht voor.

Geld of gebrek daaraan speelt ook hier weer een belangrijke rol. Stammen die in afgelegen landelijke gebieden wonen halen het nieuws niet zo gauw en veel kranten, televisiestations zijn er ook niet. Steden en counties krijgen vaak wel de verantwoordelijkheid voor de gebieden waar de stammen wonen, maar zelden ook het geld dat nodig is om daar wat van te maken. In de beleving van de indianen komt de politie doorgaans om hen lastig te vallen, niet om hen te helpen.

Tot slot dit keer iets positiefs over Donald Trump. Hij heeft Nikki Haley, de gouverneur van South-Carolina, benoemd tot ambassadeur bij de Verenigde Naties. Zij is van indiaanse afkomt.